بزرگترین ناارحتی و غم رهبری برای جامعه اسلامی ما غم نخواندن کتاب است و محجور بودن این کالای فرهنگی در بین خانواده هاست.در ذیل گزیده ای از سخنان و بیانات رهبری در مورد این درد و خسارت بزرگر را با هم می خوانیم:

    قلبا غمگين و متاسف مى‏شوم‏

 من هر زمانى كه به ياد كتاب و وضع كتاب در جامعه خودمان مى‏افتم، قلبا غمگين و متاسف مى‏شوم. اين به خاطر آن است كه در كشور ما به هر دليلى كه شما نگاه كنيد، بايد كتاب اقلا ده برابر اين ميزان، رواج و توسعه و حضور داشته باشد.(1)

   اين درد و خسارت بزرگى است‏

 براى يك ملت، خسارتى بزرگ است كه افراد آن با كتاب سر و كار نداشته باشند و براى يك فرد، توفيق عظيمى است كه با كتاب مأنوس و همواره در حال بهره‏گيرى از آن - يعنى آموختن چيزهاى تازه - باشد.(2)

 اين عادت هنوز بين جوانان ما جا نيفتاده كه بروند كتاب بخرند، بعد آن را بخوانند، بعد به دوستشان يا فرزندشان بدهند تا آن‏ها هم بخوانند؛ اين طورى نيست. اى بسا كتابى را مى‏خرند، بعد آن را كنارى مى‏گذارند يا مثلا كتابى را دوستى به دوستى هديه مى‏دهد، او هم كنارى مى‏گذارد! واقعا كتاب‏خواندن در مملكت ما جا نيفتاده است و اين درد بزرگى است. ما از اهميت وعظمت اين درد غافليم؛ در حالى كه اين همه مطلبى كه در ذهن‏ها هست، بر سر قلم‏ها و روى كاغذها جارى مى‏شود و با خرج زيادى چاپ مى‏گردد، اگر اين مطالب... بين همه مردم تقسيم بشود، ببينيد چقدر سطح فرهنگ جامعه بالا مى‏آيد و چه منافعى از اين ناحيه عايد مى‏شود. بياييد شما هم به مجموعه كارهاى كم و بيش داراى تاثيرى بپيونديد كه حالا چند سالى است براى واداركردن مردم به كتاب‏خواندن شروع شده است؛ اين‏ها را در تبليغاتتان، در اظهاراتتان بيان كنيد. اصلا كتاب بنويسيد، مقاله بنويسيد، اعلان بكنيد، ...قصه... نوشته بشود، كارهاى هنرى بشود تا مردم به خواندن كتاب وادار بشوند... و كتاب جزو لوازم زندگى بشود.(3)

  به قلبم فشار مى‏آيد!

 ملت ما مطالعه‏كردن را اصلاً جزو كارهاى بشرى نمى‏دانند! مثل خوراك و ورزش و ديگر چيزهايى كه جزو كارهاى معمول انسان است، مطالعه اصلاً جزو اين چيزها نيست! آدم بايد عنوان ديگرى داشته باشد - يا بايد شب امتحانش باشد يا بايد معلم در مدرسه از آدم بخواهد يا بايد يك دانشمند باشد يا بايد بخواهد در جايى سخنرانى كند - تا موجب شود كه مطالعه كند! اين چه‏قدر خسارت است!؟ واقعاً خدا مى‏داند من وقتى (به) يادم مى‏آيد - و اين چيزى است كه تقريباً هيچ‏وقت از يادم نمى‏رود - كه مردم ما مطالعه‏كردن را بلد نيستند، به قلب من فشار مى‏آيد! از اين بابت، ما چقدر داريم هر ساعت خسارت مى‏بينيم!؟ واقعاً اين به عهده چه كسى است؟(4)

   از اين مسأله راضى نيستم‏

 ما در كشورمان، در جامعه خودمان، از واقعيتى كه در اين زمينه وجود دارد، راضى نيستيم. بله، درست است؛ امروز حجم كتابهايى كه توليد مى‏شود، با گذشته خيلى تفاوت كرده است، گاهى چند برابر كتاب منتشر مى‏شود يا تيراژ كتابها بالا مى‏رود، ليكن اين كافى نيست، اين‏ها براى كشور ما خيلى كم است. بايد جورى بشود كه در سبد كالاى مصرفى خانواده‏ها، كتاب يك سهم قابل قبولى پيدا كند و كتاب را بخرند براى خواندن، نه براى تزئين اتاق كتابخانه و نشان‏دادن به اين و آن.(5)

   بدترين و پرخسارت‏ترين تنبلى‏ها

 اهتمام به كتاب در واقع قوامش به اهتمام به كتاب‏خوانى است. در جامعه بايد سنت كتاب‏خوانى رواج پيدا كند. فايده سوادآموزى اين است. اثر حركت و نهضتى كه در كشورها براى ريشه‏كن كردن بى‏سوادى انجام مى‏گيرد، عبارت است از همين كه بتوانند از اين مجموعه عرضه‏كننده فكر و ذوق و استعدادِ ديگران استفاده كنند، اين بدون كتاب‏خوانى امكان‏پذير نيست. به گمان من يكى از بدترين و پرخسارت‏ترين تنبلى‏ها، تنبلى در خواندن كتاب است. هرچه هم انسان به اين تنبلى ميدان بدهد، بيشتر مى‏شود.(6)

   چرا بايد اُنس مردم با كتاب اين‏طور باشد؟!

 من مى‏بينم كه متأسفانه كتاب در جامعه ما، آن مقدار كه شأن اين جامعه اقتضا مى‏كند، رواج ندارد. اگر ما يك جامعه بى‏فرهنگ و تاريخ بوديم، جامعه‏اى بوديم كه گذشته و كسان فرهنگىِ با معرفت و برجسته‏اى ندارد، انسانهاى بااستعداد و فهيم و داراى بينش و طرز فكر بالا ندارد، بى‏رغبتى به كتاب قابل توجيه بود، امّا در جامعه ما با اين همه انسانهاى فرهنگى، برجسته، والا، اساتيد، مؤلّفين، آشنايان با كتاب، شعرا، نويسندگان، علماى بزرگ، دانشگاهيان برجسته و عناصر فرهنگى و عالِم، چرا بايد اُنس با كتاب اين‏طور باشد؟! سابقه فرهنگى و تاريخى ما خيلى زياد است. جامعه ما اساساً جامعه‏اى پخته و بالغ‏شده است، يك جامعه ابتدايى و بدوى نيست. مردم ما بايد بيش از اين با كتاب آشنا باشند.(7)

   كتاب؛ مادر تمدنها

 كتاب يكى از ارزشمندترين فرآورده‏هاى بشرى و گنجينه بزرگترين ثروتهاى بشر، يعنى دانش و تحقيق است. دين و دنياى بشر و جسم و جان انسان، به بركت كتاب تأمين و تغذيه مى‏شود و فرآيند كمال بشرى به وسيله كتاب تحقق مى‏يابد. كتاب، مادر تمدنها و نيز عصاره آن‏ها است و بشر با پديدآوردن كتاب، درسهاى بى‏شمارى را كه در كتاب تكوين بدو آموخته شده، گرد مى‏آورد و در محيط بشرى منتشر مى‏سازد و بدين‏گونه روزبه‏روز گنجينه ثروت بشرى، غناى بيشتر مى‏يابد.(8)

   كتاب‏خوانى؛ واجب دينى‏

 مردم ما با كتاب، بيش از آنچه امروز انس دارند، بايد انس بگيرند. كتاب‏خوانى چيزى است كه براى يك ملت فريضه است؛ واجب و لازم است. مردمى كه اهل كتاب‏خواندن باشند، از لحاظ معلومات و ذكاوت و هوشيارى، تفاوت مى‏كنند با مردمى كه با كتاب و مطبوعات انس نداشته باشند.(9)

 امروز كتاب‏خوانى و علم‏آموزى نه تنها يك وظيفه ملى، كه يك واجب دينى است. از همه بيشتر، جوانان و نوجوانان بايد احساس وظيفه كنند، اگرچه آنگاه كه انس با كتاب رواج يابد، كتاب‏خوانى نه يك تكليف، كه يك كار شيرين و يك نياز تعلل‏ناپذير و يك وسيله براى آراستن شخصيت خويشتن تلقى خواهد شد و نه تنها جوانان، كه همه نسلها و قشرها از سر دلخواه و شوق بدان رو خواهند آورد.(10)

   هيچ چيزى جاى كتاب را پر نمى‏كند

 هرچه ما پيش برويم، احتياج ما به كتاب بيشتر خواهد شد. اين كه كسى تصور كند با پديدآمدن وسائل ارتباط جمعىِ جديد و نوظهور، كتاب منزوى خواهد شد، خطا است. كتاب روزبه‏روز در جامعه بشرى، اهميت بيشترى پيدا مى‏كند. ابزارهاى نوظهور مهمترين هنرشان اين است كه مضمون كتابها و محتواى كتابها و خود كتابها را راحت و آسان منتقل كنند. جاى كتاب را هيچ چيزى نمى‏گيرد.(11)

 كتاب مقوله بسيار مهمى است. البته من به كارهاى هنرى و تصويرى تلويزيون، سينما، يا از اين قبيل چيزها خيلى اعتقاد دارم، اما كتاب نقش مخصوصى دارد. جاى كتاب را هيچ چيزى پر نمى‏كند.

 كتاب را بايد ترويج كرد،... مردم بايد به كتاب‏خوانى عادت كنند و كتاب وارد زندگى بشود. چندى پيش من ديدم كه همين تلويزيون با بعضى از جوانان مصاحبه كرده بود و پرسيده بود كه آقا! شما كتاب مى خوانيد؟ پاسخ داده بودند كه نه، اصلا كتاب را جزو ضروريات زندگى نمى‏دانند.(12)

   كارى كنيم مردم كتاب‏خوان بشوند

 از بس كه درباره اين مساله مهم (كتاب‏خوانى) گفته‏ام و به من هم گفته شده كه چقدر اثر دارد، حقيقتا وقتى مى‏خواهم بار ديگر اين مساله را بيان كنم، دچار ترديد مى‏شوم كه اين ديگر جزو گفتار لغو نباشد! من نمى‏دانم واقعا اين تكرار، اثر كرده يا نكرده است... بياييد كارى كنيد كه مردم كتاب‏خوان بشوند.(13)

 مردم ما كتاب‏خوان نيستند. اين كتاب‏نخوانى، نقص خيلى بزرگى است. خيلى از مردم ما حتى روزنامه‏خوان هم نيستند. اگر نگاهى به روزنامه بكنند، به همان تيترهاى درشتش اكتفا مى‏كنند. بسيارى از مردم، راديو را فقط براى سرگرمى‏هايش گوش مى‏كنند، نه براى آموزش و خبر و آگاهى‏هاى زندگى و مسائل فرهنگى. ما بايد اين نقيصه را برطرف كنيم.(14)

   مثل خوردن و خوابيدن‏

 متأسفانه كتاب‏خوانى، جز در بين يك عده از اهل علم و اهل تحصيل و كسانى كه به طور قهرى با كتاب سر و كار دارند، يك كار رايج و روزمره به حساب نمى‏آيد؛ در حالى كه كتاب‏خوانى بايد مثل خوردن و خوابيدن و ساير كارهاى روزانه، در زندگى مردم وارد بشود.(15) كتاب نبايد به يك عده از افراد جامعه ما مخصوص بماند، كما اين‏كه در گذشته اين‏طور بوده است كه يك عده كتاب‏خوان و اهل كتاب و اهل مراجعه به كتاب بودند، اكثريت هم دور از كتاب و فارغ از همّ كتاب؛ اين درست نيست. امروز البته وضع بهتر شده است، انسان مى‏تواند اين را حس كند.(16)

   ناشى از عدم اعتياد به كتاب است‏

 من جوانان بسيارى را ديده‏ام، حالا افراد مسن كه جاى خود دارد كه حتى مطالعه كتاب رمان را هم ميل ندارند! كتاب رمان را يك هفت هشت ده صفحه مى‏خوانند و مى‏گويند حوصله نداريم؛ در حالى كه حاضرند بيست دقيقه يا نيم ساعت بنشينند و تبليغات تلويزيون را كه قبل از شروع فيلم سينمايى پخش مى‏شود، تماشا كنند! حاضر نيستند در اين بيست دقيقه، حتى همان كتاب رمان را بخوانند، حالا نمى‏گوييم كتاب اجتماعى، كتاب سياسى يا كتاب علمى، اين ناشى از چيست؟ ناشى از عدم اعتياد به كتاب است. مردم ميل به كتاب‏خوانى ندارند. براى اين بايد فكرى بكنيد.(17)

    مى‏شود و اجتناب‏ناپذير است‏

 من تصور مى‏كنم كه با حال اشتغال هم مى‏شود مطالعه كرد. قبل از پيروزى انقلاب به مدت كوتاهى و بعد هم كه انقلاب پيروز شد و من به تهران آمدم و اشتغال‏هاى گوناگونى داشتم، اصلا فرصت مطالعه پيدا نكرده بودم... در اين يكى دو سال اخير ديديم كه نمى‏شود و ما بايد بالاخره وقتى (را) براى مطالعه باز كنيم. از حدود دو سال پيش با اين كه اشتغالات ما كم نشده بود و بلكه زياد هم شده بود، تصميم گرفتيم كه مجدداً مطالعه كنيم. شروع كرديم، ديديم مى‏شود و من الان هر شبانه‏روز مقدارى مطالعه مى‏كنم... فهميدم كه مى‏شود.(18) بنده خودم هم با اين‏كه گرفتارى كارى‏ام زياد است، اما بحمدالله از كتاب منفك نشده‏ام و در حقيقت نمى‏توانم هم منفك بشوم. در خلال كارهاى فراوان و سنگينى كه بر دوش ما هست، دائما با كتاب سر و كار دارم، احساس مى‏كنم كه اگر انسان بخواهد در زمينه معنوى و فرهنگى تر و تازه بماند، جز رابطه با كتاب، كه مثل رابطه با جويبار، دائمى و در جريان است و مرتب تازه‏هايى را در اختيار انسان مى‏گذارد، چاره‏اى ندارد. البته مساله، مساله چاره داشتن يا نداشتن نيست؛ مساله ميل و شوق و يك چيز اجتناب‏ناپذير براى كسى است كه اهل كتاب باشد.(19)

   تجديد مطلعى در مسأله كتاب و كتاب‏خوانى‏

 من از اين اجتماعى كه امروز هست، مى‏خواهم اين استفاده را بكنم كه يك تجديد مطلعى بشود در مسأله كتاب و كتاب‏خوانى و كتاب خوب و كتاب مفيد و كتاب سالم؛ يك حركتى را همه مسؤولان در كشور آغاز كنند؛ از آن‏هايى كه برنامه‏ريزى مى‏كنند تا آن‏هايى كه توليد مى‏كنند، تا آن‏هايى كه تبليغ مى‏كنند، تا مخاطبان كتاب، جوانها و غير جوانها كه كتاب را مى‏خوانند، يك نگاه جديدى داشته باشيم. تيراژهاى هزار و دو هزار و سه هزار و اين‏ها شايسته كشورِ هفتاد و پنج ميليونى ما با اين همه جوان، با اين همه انگيزه نيست؛ بايد تيراژها خيلى بالاتر باشد. حالا در بعضى از موارد خوشبختانه انسان مى‏بيند دفعات چاپ كتابها خيلى بالا است، ليكن در عين حال در مجموع كه نگاه مى‏كنيم، نه، راضى‏كننده نيست، قانع‏كننده نيست، بايد يك حركتى آغاز شود.(20) 

  بايد سنت و سيره رايج مردم شود

 من يك دوره كتاب هشت جلدى را كه يك نويسنده عرب نوشته است و از كتابهاى معروف هم هست - نمى‏خواهم اسم بياورم - در سالهاى دور، وقتى به تهران مى‏آمدم و در اتوبوس زياد معطل مى‏شدم، خواندم. همه اين دوره هشت جلدى را كه راجع به تاريخ ادبيات و علوم و معارف اسلامى است، تقريباً در اتوبوس خواندم. كتاب‏خوانى بايد يك سيره و سنّت رايج بين مردم ما بشود، كتاب بخوانند و به فرزندانشان هم ياد بدهند، خانمها در خانه كتاب بخوانند و معلومات بيندوزند. البته در كنار اين مسائل، بايد به فكر باشيم و دغدغه نوع كتابهايى كه توليد مى‏شود نيز در ما باشد. بايد كتابِ خوب توليد شود. كتاب يك غذا است؛ يك غذاى روح است؛ يك نوشيدنى روح است و چنانچه مقوّى باشد، روح را تقويت مى‏كند. ما كه سفارش مى‏كنيم از اين نوشيدنى بخوريد، نوع نوشيدنى را معيّن نكرده‏ايم.(21)
  تبليغات كتاب‏خوانى همه‏گير شود

 كتاب‏خوانى بايد در جامعه ترويج شود و اين كار بر عهده همه دستگاه‏هايى است كه در اين زمينه مسؤولند؛ از مدارس ابتدايى بگيريد - كه برنامه‏هايى بايد باشد كه كودكان ما را از اوان كودكى به خواندن كتاب عادت بدهد؛ خواندن با تدبر، خواندن با تحقيق و تأمل - تا دستگاه‏هاى ارتباطجمعى، تا صدا و سيما، تا وسائل تبليغاتى گوناگون. يكى از كارهاى بزرگ و مهم در سطح جامعه اين است كه تبليغات كتاب‏خوانى همه‏گير شود. ما امروز مى‏بينيم براى كالاهاى كم‏اهميت كه تأثيرى هم در زندگى انسانها ندارند، صاحبانش تبليغات رنگينِ عجيب و غريبى را متصدى مى‏شوند، مباشر مى‏شوند؛ دستگاه‏هاى ارتباط جمعى، مطبوعات، صدا و سيما آن‏ها را پخش مى‏كنند؛ در حالى كه آن محصولات هيچ ضرورتى ندارند، هيچ لزومى ندارند، يك چيز اضافى در زندگى هستند؛ گاهى بودنشان مفيد است، گاهى بودنشان حتّى مفيد هم نيست؛ شايد مضر هم هست. محصولى با عظمت كتاب، با ارزش كتاب، درخور اين است كه تبليغ بشود، تشويق بشوند كسانى كه مى‏توانند كتاب را بخوانند، اين را ما بايد به صورت عادت در بياوريم.(22)

   باید این عادت از بین برود

 من اگر بدانم هر روز يك ساعت بايد حرف بزنم و نتيجه‏اش اين باشد كه مردم كتاب‏خوان بشوند، حاضرم روزى يك ساعت و نيم حرف بزنم! اگر اينطورى بشود قضيه را حل كرد، حرفى نيست، ما بايد عرضمان را به مردم بكنيم و بنده هم عرض مى‏كنم، منتهى چيزهايى است كه با گفتن تنها تمام نمى‏شود... اين، گفتن و بازگفتن و بازگفتن و به زبانهاى گوناگون گفتن و از همه طرف گفتن و او را با فكر محاصره‏كردن مى‏خواهد تا يك عادت از بين برود يا به وجود بيايد.(23)

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: